Vader verlangt medewerking van moeder voor de besnijdenis van hun pasgeboren zoon. Hij beroept zich op de gezamenlijke cultuur, verwijs naar de traditie en merkt op dat hygiënische motieven meespelen. Door de besnijdenis zo vroeg mogelijk in het leven van de zoon te laten plaatsvinden, zou de kans op trauma gering zijn. Moeder wil de zoon zelf laten beslissen als hij ouder is. Wat nu?

Beslissing van de ouders

Een besnijdenis is een medische ingreep. Een medische ingreep kan in Nederland worden verricht als door de gezaghebbende ouder(s) toestemming is verleend.[1] Verleent een ouder de toestemming niet, dan kan de ingreep niet plaatsvinden. Is het kind 16 jaar of ouder dan kan het kind zelf de behandelovereenkomst aangaan.

De toestemming van de ouder(s) mag verondersteld te zijn verleend als de ingreep niet van ingrijpende aard is.[2] In 2016 heeft de rechtbank geoordeeld dat “een besnijdenis om andere dan medische redenen valt onder de categorie ingrijpende, niet-noodzakelijke of ongebruikelijke behandeling”. Wanneer ouders gezamenlijk zijn belast met het ouderlijk gezag, dan zullen zij allebei expliciet toestemming moeten geven voor een besnijdenis.

Als de toestemming van een ouder ontbreekt, dan kan de andere ouder de rechter vragen vervangende toestemming te verlenen. Bij de beoordeling van de rechter speelt het belang van het minderjarige kind een erg belangrijke rol.

Dochters hebben geen belang

In Nederland is vrouwenbesnijdenis strafbaar.[3] Vervangende toestemming voor de besnijdenis van een dochter zal daarom niet worden verleend.

Opvoedingsvrijheid versus zelfbeschikkingsrecht

Jongensbesnijdenis is (nog) niet door de wetgever aangemerkt als een handeling die zonder meer indruist tegen de belangen van het betrokken kind. Het zelfbeschikkingsrecht van een minderjarige wordt beperkt door het ouderlijk gezag. De opvoedingsvrijheid van ouders kan begrensd worden door de belangen van het kind. Als het geschil aan de rechter wordt voorgelegd, dan zal een afweging plaatsvinden.

Wel besnijden maar toch geschil

De rechter hoeft niet te beslissen over een besnijdenis die met toestemming van beide ouders is verricht. Zijn ouders het met elkaar eens dat de zoon besneden moet worden maar hebben zij een geschil over bijvoorbeeld het tijdstip, de locatie of de behandelaar, dan kan de rechter daarover een beslissing nemen. De schending van de lichamelijke integriteit van het kind staat dan niet tussen ouders ter discussie. Een voorbeeld is de uitspraak van de rechtbank Noord-Holland van 21 oktober 2021.

Medische noodzaak

Verschillen ouders van mening over het wel of niet laten besnijden van hun kind, dan speelt de medische noodzaak een rol. Als een medische noodzaak ontbreekt, dan is het niet aan de rechtbank om vervangende toestemming te verlenen voor de ingreep. Zo oordeelde ook de rechtbank Noord-Nederland op 23 september 2022. De rechtbank heeft in overweging genomen dat de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst niet-therapeutische circumcisie bij minderjarigen (jongensbesnijdenis) als een schending van de integriteit van het lichaam ziet. Een kind zou de beslissing zelf moeten nemen als hij oud genoeg is (zelfbeschikking). De ingreep is immers onomkeerbaar. Die onomkeerbaarheid van de ingreep is al eerdere keren reden geweest voor afwijzing.[4]

Een antwoord op de vraag

Ja, u mag uw zoon laten besnijden als hij jonger is dan 16 jaar en de andere ouder ondubbelzinnig met de ingreep instemt. Ontbreekt de toestemming van beide ouders, dan kunt u een verzoek aan de rechter voorleggen als een medische noodzaak aanwezig is. Zonder medische noodzaak is de kans dat vervangende toestemming wordt verleend gering.

[1] Artikel 7:465 lid 1 BW; Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (klik hier voor meer informatie).

[2] Artikel 7:466 BW.

[3] Genitale verminking van meisjes valt onder (zware) mishandeling, artikelen 300-303 WvSr.

[4] Hof ’s-Hertogenbosch 26 november 2002, ECLI:NL:GHSHE:2002:AF2955.