De statutair bestuurder van een onderneming heeft een dubbele rechtsverhouding met de rechtspersoon. Wij leggen hier uit hoe deze bijzondere verhouding tot uiting komt en waar de bestuurder zich bewust van moet zijn.
De bijzondere rechtsverhouding
De statutair bestuurder van een besloten of naamloze vennootschap (BV of NV) is op twee manieren verbonden met de vennootschap. Enerzijds is de bestuurder benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) en anderzijds heeft de bestuurder een contractuele band met de vennootschap. Deze contractuele band is meestal een arbeidsovereenkomst, maar het kan ook een overeenkomst van opdracht zijn. De rechtspositie van een statutair bestuurder wordt dus beheerst door het vennootschapsrecht en door het verbintenissenrecht, vaak in het bijzonder het arbeidsrecht. Let op dat deze bijzonderheden niet voor elke bestuurder of directeur gelden, maar alleen voor de bestuurders die door de AvA zijn benoemd als statutair bestuurder.
Benoeming door de Algemene Vergadering
De bestuurder wordt door de AvA met een benoemingsbesluit officieel benoemd als statutair bestuurder. Deze benoeming kan binnen of buiten een vergadering plaatsvinden. Afhankelijk van de omvang en de structuur van de onderneming, kan de Ondernemingsraad en het huidige bestuur ook inspraak hebben op de benoeming van een statutair bestuurder.
Contractuele band
De overeenkomst tussen de vennootschap en de bestuurder regelt vaak de voorwaarden rondom de uitvoering van de functie. Hoewel dit vaak een arbeidsovereenkomst is, heeft de statutair bestuurder niet de volledige bescherming van het arbeidsrecht zoals een normale werknemer zou hebben. Een andere veelvoorkomende constructie is dat de bestuurder via een eigen BV (of eenmanszaak) een overeenkomst van opdracht sluit.
Gevolgen van de bijzondere rechtspositie
De dubbele rechtsverhouding van de statutair bestuurder maakt dat de statutair bestuurder voor een aantal zaken anders wordt behandeld dan normale werknemers. Dit is vooral relevant als het gaat om de benoeming en het ontslag van de bestuurder. Op deze momenten moeten zowel de vennootschapsrechtelijke als de arbeidsrechtelijke aspecten in acht genomen worden, om ver gaande gevolgen te voorkomen.
Benoeming van de statutair bestuurder
De nieuwe statutair bestuurder moet met een benoemingsbesluit van het bevoegde orgaan worden benoemd. Bij de meeste ondernemingen zal dit de AvA zijn, maar in de statuten kunnen afwijkende procedures worden vastgelegd. Er kunnen bevoegdheden worden toegekend aan de Raad van Commissarissen en/of de Ondernemingsraad.
Niet alleen moet zorgvuldig de juiste procedure worden gevolgd, dit moet ook goed worden vastgelegd in het benoemingsbesluit. Mocht de benoeming ter discussie komen te staan, zal bewezen moeten worden dat een benoemingsbesluit is genomen. Het is onvoldoende als degene zich te goeder trouw heeft gedragen als bestuurder (bijv. door vertegenwoordiging van de vennootschap of ondertekening van jaarrekeningen). Dit maakt dit deze persoon nog niet tot statutair bestuurder in de zin van het Burgerlijk Wetboek.
Voor de volledigheid merken wij op dat het benoemingsbesluit ook de beoogde bestuurder bereiken en deze moet de benoeming accepteren. Waarbij dit laatste stilzwijgend kan gebeuren.
Als een statutair bestuurder niet geldig is benoemd, zijn de uitzonderingen binnen het arbeidsrecht ook niet van toepassing. Dit is met name belangrijk zodra men over gaat tot het ontslag van de bestuurder.
Ontslag van de statutair bestuurder
De statutair bestuurder is uitgezonderd van onderdelen van het arbeidsrecht, waaronder het ontslagrecht. Daar staat tegenover dat de vennootschapsrechtelijke eisen voor een ontslagbesluit onverkort gelden. Als een geldig ontslagbesluit is genomen, zal dit ook leiden tot de beëindiging van de arbeidsovereenkomst (of overeenkomst van opdracht).
Net als met het benoemingsbesluit, kunnen in de statuten van de onderneming procedures en bevoegdheden zijn vastgelegd die afwijken van de standaardregelingen in de wet. Het is daarom van belang extra aandacht te hebben voor de vereisten voor een geldig ontslagbesluit. Uitgaande van de meestvoorkomende situatie, zal het ontslagbesluit genomen moeten worden door de AvA. Dit zal nader worden toegelicht.
De AvA moet bijeengeroepen en opgeroepen worden door het bevoegde orgaan, meestal de RvB en/of de RvC. De oproep moet de te behandelen onderwerpen vermelden en (of kort na de oproep) de toelichting op het voorgenomen ontslagbesluit. Let hierbij op de nodige formaliteiten zoals inachtneming van de juiste termijnen en de juiste locatie van de AvA.
De toelichting op het voorgenomen besluit is van belang omdat de bestuurders en commissarissen aan adviserende stem hebben in de AvA. Als zij geen kans hebben gekregen om daadwerkelijk advies te kunnen geven over het voorgenomen besluit, kan dit besluit worden vernietigd.
Het ontslagbesluit kan ook buiten vergadering worden genomen als alle vergadergerechtigden hiermee hebben ingestemd. Ook dan moet het adviesrecht van de bestuurders en commissarissen in acht worden genomen.
Als het ontslagbesluit niet aan alle wettelijke en statutair vereisten voor de totstandkoming voldoet, bestaat steeds het risico dat het besluit nietig of vernietigbaar is. Als de vennootschap zich juist netjes heeft gehouden aan alle formaliteiten en vereisten, is een ontslagbesluit niet of zeer moeilijk aan te tasten.
Bijzonderheden van de statutair bestuurder
Hoewel voor een beëindiging van de arbeidsovereenkomst van de statutair bestuurder de preventieve ontslagtoets niet van toepassing is, moet er wel sprake zijn van een redelijke grond voor ontslag. Helaas wordt deze snel aangenomen als de AvA een geldig ontslagbesluit heeft genomen, dus zal de statutair bestuurder zich op andere manieren moeten beschermen. Deze bescherming kan bijvoorbeeld door het overeenkomen van een lange opzegtermijn (één jaar is niet ongebruikelijk) of op voorhand een ruime afvloeiingsregeling te bedingen.
De statutair bestuurder geniet wel de bescherming van de opzegverboden (zoals tijdens ziekte). De statutair bestuurder kan dan wel door het ontslagbesluit uit zijn vennootschapsrechtelijke functie worden ontslagen, maar de arbeidsovereenkomst blijft voortbestaan.
Bestuurders bestaan in vele soorten en maten. Van de DGA van een MKB-onderneming tot een bestuurder die binnen een groot concern benoemd is bij één van de vele werkmaatschappijen. Bij elke bestuurder moet zorgvuldigheid worden betracht wegens de complexiteit van de dubbele rechtspositie.
Ongeacht of je op het punt staat te worden benoemd, een ontslag is aangekondigd of je als aandeelhouder met een wissel van statutair bestuurder wordt geconfronteerd, het is verstandig om je bij te laten staan rondom deze cruciale momenten. Onze specialisten hebben ruime ervaring met adviseren en procederen over statutair bestuurders.